حدود 80 درصد از نیتروژن، 80 درصد از فسفر، 9 درصد از پتاسیم و 50 درصد از ماده آلی موجود در غذای مصرفی دام، به‌صورت کود دفع می‌شود. نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که هرچه جثه حیوان کوچکتر باشد، کود به‌عمل‌آمده و فرآوری‌شده آن غنی‌تر، دارای ماده آلی بیشتر و میزان مصرف کمتری خواهد بود. به عنوان مثال، کود کبوتر نسبت به کود مرغی به دلیل جثه کوچکتر کبوتر، به میزان 10 تا 20 درصد کمتر باید استفاده شود. در ادامه این مقاله، به‌طور مختصر به معرفی انواع کود دامی و ویژگی‌های آنها پرداخته می‌شود. اما در مقالات دیگری به‌طور مفصل به مزایا، معایب، نحوه فرآوری و چگونگی انتخاب کود حیوانی خواهیم پرداخت.

کود حیوانی شامل کدام نوع کودها می‌شود؟

1.کود گاوی

کود گاوی در طول قرن‌ها عمده مصرف کشاورزان بوده و همچنان به عنوان یک ماده آلی غنی از تمامی عناصر، برای اصلاح خاک‌های شور، شنی و رسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کیفیت این کود ممکن است از یک حیوان به حیوان دیگر و از یک جیره غذایی به جیره غذایی دیگر تفاوت داشته باشد. کود گاوی در مقایسه با کود اسبی، میزان آب و رطوبت بیشتری دارد و به دلیل بستر ایجاد شده از کاه و عدم افزایش دما، سرعت تجزیه کمتری دارد. به همین دلیل، کود گاوی به عنوان “کود سرد” شناخته می‌شود.

2.کود اسب

برخلاف کود گاوی، کود اسب به دلیل ساختار اسفنجی، خشک و سبک بودن، و همچنین قدرت تخمیر بالا، به عنوان “کود گرم” شناخته می‌شود. این کود گزینه مناسبی برای اصلاح خاک‌های سفت، سنگین و چسبنده است. کود اسب به سرعت با خاک ترکیب شده و تجزیه می‌شود و به دلیل خاصیت نگهداری رطوبت در خاک، برای کاشت بسیاری از بذرها، به ویژه بذر چمن، استفاده می‌شود. کشاورزان در مناطق سردسیر و خاک‌های سفت قبل از کشت سبزیجات و صیفی‌جات، برای گرم کردن خاک و افزایش قدرت جوانه‌زنی بذر، بستر را با کود اسب می‌پوشانند.

3.کود گوسفندی

کود گوسفندی نسبت به کود گاوی و اسب مغذی‌تر بوده و گزینه مناسبی برای اصلاح خاک‌های سنگین است. برای بهره‌برداری بهتر از این کود، توصیه می‌شود قبل از مصرف، آن را کوبیده و پودر کنید و سپس با کود گاوی فرآوری‌شده ترکیب نمایید. این مخلوط را می‌توان به‌صورت چالکود یا کانالکود برای اصلاح خاک استفاده کرد. کود گوسفندی بسیار خشک است و به دلیل نداشتن بستر، نسبتاً سریع تجزیه می‌شود و برای استفاده آماده می‌گردد. از نظر حرارت تولیدی، کود گوسفندی نسبتاً گرم است. تجربه کشاورزان نشان داده که کود به‌دست‌آمده از گوسفندانی که به‌صورت پروار نگهداری می‌شوند، به‌دلیل تغذیه کمتر از علف‌های هرز، برای استفاده در گلخانه مناسب‌تر است.

4.کود مرغی

کود مرغی در اشکال مختلف مانند پلیت، گرانول، مایع (عصاره‌گیری‌شده) و همچنین به صورت فضولات بسته‌بندی‌شده در بازار موجود است. این کود حاوی مقادیر زیادی از عناصر غذایی مهم است و استفاده از آن در ترکیب با سایر کودها می‌تواند علاوه بر تأمین مواد مغذی گیاهان، به افزایش حاصلخیزی خاک نیز کمک کند.

کود مرغی سرشار از نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و سدیم است و در مقایسه با کودهای حاصل از حیوانات بزرگ‌تری مانند گاو، اسب و گوسفند، تأثیرات کمتری بر ساختمان خاک و بهبود خواص فیزیکی آن دارد و در حفظ رطوبت خاک نیز کارایی کمتری دارد. به دلیل شوری نسبی بالا، ممکن است کود مرغی چالش‌هایی برای گیاهان در زمینه تأمین آب ایجاد کند و بنابراین در باغات و زمین‌های کم‌آب یا خاک‌های شور توصیه نمی‌شود.

5.کود کبوتر

کود کبوتر از فضله کبوتر به دست می‌آید و حاوی مقادیر فراوانی از مواد غذایی ضروری مانند نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K)، کلسیم (Ca) و منیزیم (Mg) است. این کود بسته به نوع عرضه، در اشکال مختلفی همچون فله، پاک‌شده، آسیاب‌شده، گرانول یا حتی به صورت شیرابه‌گیری‌شده ارائه می‌شود.

کود فرآوری‌شده و کمپوست کبوتر می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها برای تغذیه درختان باشد. به دلیل ارزش غذایی بالاتر کود کبوتر، می‌توان تا 20 درصد کمتر از آن نسبت به کود مرغی استفاده کرد، در حالی که اثرگذاری آن بر رشد گیاه، ریشه‌دهی، گلدهی و میوه‌دهی بسیار بیشتر است. استفاده از فضله کبوتر به‌صورت شیرابه در دوران سایزگیری میوه‌ها می‌تواند به افزایش سایز، طعم و کیفیت محصول کمک زیادی کند.

6.کود ماهی

کود ماهی یک کود طبیعی، بیولوژیک و بدون اثرات زیست‌محیطی است که از استخوان، پوست، پولک و اندام‌های داخلی ماهی، که معمولاً پس از استفاده از گوشت آن دور ریخته می‌شوند، ساخته می‌شود. این کود به صورت مایع، ترکیبی با کود مرغی و پودری در بازار عرضه می‌شود.

بر خلاف کودهای شیمیایی، کود ماهی هیچ‌گونه اثرات مخرب زیست‌محیطی ندارد و قابلیت استفاده در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، به‌ویژه در کشت‌های گلخانه‌ای و هیدروپونیک، را داراست. استفاده از آن موجب افزایش کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی می‌شود. یکی از معایب کود ماهی، بوی بد و آزاردهنده آن در هنگام تولید و مصرف است. همچنین، این کود را نمی‌توان با اسیدهای کشاورزی و هیومیک اسید ترکیب کرد.

7.ورمی کمپوست

ورمی کمپوست یک نوع کود آلی است که از فعالیت کرم خاکی (ورمی) و فرآیند تجزیه مواد آلی به دست می‌آید. این کود متشکل از فضولات کرم‌های قرمز حلقوی، مواد آلی تجزیه‌شده مانند کود گاوی، کود اسب و گوسفندی، و همچنین اجساد کرم‌ها است. ورمی کمپوست علاوه بر ارزش غذایی بالا برای گیاهان، تاثیر زیادی بر اصلاح ساختار فیزیکی خاک و غنی‌سازی آن دارد. استفاده مداوم از ورمی کمپوست در خاک‌های شور و آهکی به تدریج موجب اصلاح و افزایش حاصلخیزی زمین‌های کشاورزی می‌شود. این کود سبک، بدون بو و فاقد هرگونه بذر علف‌های هرز است.