کود گاوی چیست؟

کود گاوی از گروه کودهای دامی با منشاء مواد آلی و زیستی است و همانطور که ذکر شد، درصد مواد غذایی موجود در کودها به عواملی همچون خوراک دام‌ها بستگی دارد. به‌طور مثال، اگر جیره غذایی یک دام از نظر یک عنصر خاص ضعیف باشد، کود حاصله نیز از نظر آن عنصر ضعیف خواهد بود. بنابراین، میزان عناصر غذایی موجود در کود دامی ثابت نیست و همانطور که پیش‌تر اشاره شد، از دامی به دام دیگر و از جیره غذایی به جیره دیگر متفاوت است.

میزان آب و رطوبت فضولات گاوی بیشتر از کود اسبی است (کود تازه تولید شده در گاوداری‌ها دارای رطوبت 80 درصد است) و به دلیل بستری که از کاه دارد، به کندی تجزیه می‌شود و حرارت آن به سرعت بالا نمی‌رود، به همین دلیل به کود سرد معروف است. به‌طوریکه آزادسازی عناصر غذایی از کود گاوی تا 50 درصد ممکن است بیش از 12 هفته طول بکشد. اگرچه میزان عناصر غذایی کود گاوی کمتر از کود مرغی است، اما کود گاوی پوسیده‌شده یک اصلاح‌کننده بسیار عالی برای خاک به‌شمار می‌رود و در ترکیب با خاک‌های شنی، آهکی و شور به اصلاح فیزیکی خاک کمک کرده و عملکرد ریشه، جذب مواد غذایی و همچنین متابولیسم گیاه را در این نوع خاک‌ها بهبود می‌بخشد.

چرا کود حیوانی علف هرز دارد؟

مسئله وجود علف‌های هرز در کودهای حیوانی:

از آنجا که درصد مواد غذایی موجود در کودها و عوامل تأثیرگذار بر آن‌ها به نوع علوفه و غذای دام بستگی دارد، تمامی کودهای حیوانی حاوی علف هرز نیستند. اما چنانچه محل چرای دام آلوده به علف هرز باشد یا دام با علف هرز تغذیه کرده باشد، بذور علف‌های هرز از طریق علوفه، دانه و غذاهای فرآوری‌شده وارد دستگاه گوارش دام می‌شوند. بخش زیادی از بذور به‌صورت زنده و سالم از دستگاه گوارش عبور کرده و وارد مدفوع می‌شود.

هر چه میزان آلودگی منابع غذایی به بذور علف هرز بیشتر باشد، آلودگی کود نیز افزایش یافته و کود تولیدشده همراه با مقدار زیادی بذور علف هرز خواهد بود. مصرف این کودها موجب آلودگی زمین زراعی به انواع علف‌های هرز می‌شود و علاوه بر افزایش تجمع حشرات، باعث کاهش کمیت و کیفیت محصول خواهد شد. بنابراین، توصیه می‌شود از مصرف کودهای تازه آلوده همزمان با کاشت استفاده نشود. چنین کودی باید به مدت مشخصی انبار شود تا بذور علف‌های هرز تحت تأثیر دما و رطوبت پوسیده شده و قوه نامیه خود را از دست دهند.

این نکات به‌ویژه در کشاورزی ارگانیک و بهینه‌سازی کیفیت خاک اهمیت ویژه‌ای دارند.

اگر چه دپو و انباشته کردن کودهای دامی تا اندازه ای میتواند باعث از بین رفتن بذر علفهای هرز گردد اما از بین رفتن بذرها به سه عامل مهم بستگی دارد:

1_مدت زمان دپو شدن

2_ دمای درون کود دپو شده

3_ نوع دام

نکته: برخی از بذور علف‌های هرز برای از بین رفتن نیاز به دمای بالای 55 درجه سانتی‌گراد و مدت زمان طولانی دارند. یکی از دلایل وجود بذور علف‌های هرز در نقاط سرد دپوی کودهای حیوانی و حتی کمپوست‌ها، دمای پایین در این مناطق است. به همین دلیل، توصیه می‌شود هنگام فرآوری کودهای حیوانی، به‌طور مرتب هم زده شوند تا تمامی بذور، حشرات و قارچ‌ها از بین بروند.

تأثیر نوع حیوان بر تخریب بذور علف هرز در دستگاه گوارش

یکی از عوامل تأثیرگذار بر از بین رفتن بذور علف‌های هرز در دستگاه گوارش، نوع حیوان است. بیشترین تخریب بذور و کمترین آلودگی در مدفوع جوجه‌ها مشاهده می‌شود و به ترتیب، مدفوع اسب و گوسفند نیز آلودگی کمتری نسبت به خوک و گاو دارند. واکنش بذور در عبور از دستگاه گوارش حیوانات متفاوت است؛ به‌گونه‌ای که برخی از بذور نه تنها از بین نمی‌روند، بلکه به‌واسطه ساییدگی فیزیکی و شیمیایی، آمادگی جوانه‌زنی بیشتری پیدا می‌کنند.

مضرات کود دامی نپوسیده

کود دامی تازه = کود دامی مضر
همان‌طور که اشاره شد، کود دامی تازه معادل کود دامی مضر است. بسیاری از کشاورزان که هنوز از روش‌های سنتی در باغبانی و کشاورزی خود استفاده می‌کنند، در مراحل کشت از کودهای تازه بهره می‌برند. این در حالی است که علاوه بر هدر رفتن تلاش‌هایشان، مجبور به استفاده از سموم آفت‌کش و علف‌کش نیز می‌شوند.

خطرات استفاده از کود دامی نپوسیده و شرایط خاص مصرف آن

کود دامی نپوسیده به دلایل مختلفی مانند:

• افزایش علف‌های هرز

• رشد حشراتی همچون کرم سفید ریشه

• افزایش بیماری‌های قارچی و باکتریایی در باغ

• ایجاد لانه و محل تخم‌ریزی حشرات زمستان‌گذر

• بوی نامطبوع کود دامی

به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود و در صورت استفاده، تنها تحت شرایط خاص باید به کار رود.

نحوه فرآوری کود گاوی

نحوه دپو و پوساندن کود های دامی

برای دپو کردن کود دامی، انتخاب محل مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است و بهتر است این محل دور از مناطق مسکونی باشد. اگر دپوی کود بر سطح زمین انجام شده و تپه‌ای از کود بر روی خاک تشکیل شود، لازم است از حصارهایی برای محافظت در برابر باد و طوفان استفاده شود.

برای پوساندن کود دامی، توصیه می‌شود ابتدا گودالی حفر کنید به‌گونه‌ای که امکان زیر و رو کردن مرتب کود دپو شده وجود داشته باشد. این روش موجب محافظت و نگهداری بهتر کود می‌شود. بااین‌حال، عمق گودال نباید بیش از نیم متر باشد.

شرایط ایده‌آل برای پوسیدگی کود دامی و از بین بردن بذر علف‌های هرز

فرآیند پوسیدگی کود و از بین رفتن بذر علف‌های هرز زنده مستلزم حفظ دما و رطوبت دپو در نزدیکی ۶۰ درجه سانتی‌گراد است. این دما تنها در شرایطی ایجاد می‌شود که رطوبت دپو حدود ۷۰ درصد بوده و جریان هوای کافی برقرار باشد. وجود جریان هوا باعث می‌شود فعالیت میکروارگانیسم‌های هوازی به حداکثر میزان خود برسد و فرآیند پوسیدگی به‌صورت مؤثر انجام شود.

تسریع فرایند پوسیدگی کود دامی و حذف علف‌های هرز با افزودن مواد کربنی

افزودن مواد حاوی کربن مانند کاه و کلش گندم یا جو، خرده‌های چوب، خاک‌اره و بقایای گیاهی به میزان حداکثر یک‌پنجم (20 درصد) از حجم کود، باعث افزایش رطوبت، بهبود نسبت کربن به نیتروژن و کاهش هدررفت نیتروژن می‌شود. این اقدامات موجب تسریع فرایند تولید کمپوست و از بین رفتن بذر علف‌های هرز خواهد شد.

توجه داشته باشید که ارتفاع دپوی کود نباید از 150 سانتی‌متر بیشتر شود.

با رعایت این شرایط، طی دو ماه بسیاری از بذرهای علف هرز قدرت رویش خود را از دست می‌دهند. اما در صورت وجود بذرها و ریزوم علف‌های هرز مقاومی همچون سِس، سلمک، تاج‌خروس و ناخنک، ممکن است فرایند حذف کامل آن‌ها تا چهار ماه طول بکشد.

علاوه بر این، دما و رطوبت بالا در دپو نه‌تنها باعث نابودی بذر علف‌های هرز، بلکه موجب از بین رفتن لارو و حشرات موجود در کود دامی نیز می‌شود.

بایدها و نباید های کود دامی

توجه داشته باشید که برای پوساندن کود، باید شرایط مناسبی برای ارگانیسم‌ها فراهم شود، زیرا این ارگانیسم‌ها به رطوبت کافی نیاز دارند. در صورتی که رطوبت بیش از حد بالا باشد، شرایط بی‌هوازی ایجاد می‌شود و دما به طور ناگهانی افزایش می‌یابد، که این امر منجر به سوختن کود خواهد شد.

1- از پوشاندن کود، به‌ویژه با مواد پلاستیکی، خودداری کنید. این نوع پوشش‌ها مانع از خروج دما و گردش هوا در کود می‌شوند و دمای داخلی آن را افزایش می‌دهند که در نتیجه باعث سوختن کود می‌شود. به این ترتیب، کشاورز هیچ‌گونه نتیجه‌ای از استفاده از کود نخواهد گرفت.

2- می‌توانید از پوشش بیست سانتی‌متری کاه و کلش یا ماسه بادی شیرین بر روی کود دامی استفاده کنید. مقدار آب اضافه‌شده به کود دامی پس از مدتی کاهش می‌یابد، بنابراین بهتر است هر دو هفته یک‌بار میزان رطوبت کود را اندازه‌گیری کنید.

نکته:

برای سنجش رطوبت کود، بهتر است از مرکز دپو یک مشت کود برداشته و آن را فشار دهید. توجه داشته باشید که نباید قطرات آب از دست شما خارج شود و همچنین نباید کود به دلیل کمبود رطوبت خشک شده باشد. زیر و رو کردن دپو موجب کاهش رطوبت آن می‌شود؛ بنابراین هنگام زیر و رو کردن کود، بهتر است مقداری آب به آن اضافه کنید تا رطوبت اولیه خود را حفظ کند.

3-اضافه کردن اوره به کود دامی تعادل نیتروژن موجود در آن را به هم می‌زند و باعث افزایش دمای کود می‌شود. هنگامی که دما به 70 درجه سانتی‌گراد برسد، کود شروع به سوختن می‌کند.

4-یکی از اشتباهات رایج، اضافه کردن باکتری‌های زنده (مانند تیوباسیلوس) به کود دامی است. باید توجه داشته باشید که در فرآیند تولید کود و افزایش دما به بیش از 50 درجه سانتی‌گراد، تمامی باکتری‌های زنده از بین می‌روند.

5-اضافه کردن گوگرد به کود دامی موجب آزاد شدن گاز سولفید می‌شود. سپس، اگر روی کود پلاستیک کشیده شود، این گاز در داخل کود گیر می‌کند و قادر به خارج شدن نخواهد بود.