ماده آلی (Organic Materials)
به‌طور کلی، خاک از چهار بخش تشکیل شده است:
1- ماده معدنی
2- ماده آلی
3- آب موجود در خاک
4- هوای خاک
ماده معدنی خاک حدود پنجاه درصد از بافت آن را تشکیل می‌دهد و حاصل تجزیه سنگ‌های مختلف در طی سالیان بسیار طولانی است. بسته به نوع سنگ و نحوه تجزیه، بافت خاک می‌تواند متفاوت باشد (رُسی، شِنی، آهکی).
ماده آلی خاک که به‌عنوان «قلب تپنده کشاورزی پایدار» شناخته میشود، به ترکیباتی اطلاق می‌گردد که شامل بقایای گیاهی و جانوری، سلول‌ها و بافت‌های جانداران خاک، و همچنین مواد حاصل از ریشه‌ها و میکروب‌های خاک با پایه کربنی است.
در اغلب خاک‌های کشور، مقدار ماده آلی از حدود یک‌دهم درصد (۰.۱٪) در مناطق صحرایی و بیابان‌های بایر، تا بیش از ۵۰ درصد در خاک‌های غنی مانند تالاب‌ها، مرداب‌ها و مناطق جنگلی و مرطوب (هیستوسول‌ها) متغیر است.
تفاوت بین مواد آلی و غیرآلی مثل آهک
ترکیبات کربنی موجود در خاک تحت تأثیر فعالیت میکروارگانیسم‌های خاک، فشار، گرما و عوامل دیگر تجزیه شده و به مواد آلی تبدیل می‌شوند. درون بافت خاک، ترکیبات کربنی دیگری نیز وجود دارد که نمی‌توان آن‌ها را در دسته ماده آلی طبقه‌بندی کرد. از جمله این ترکیبات می‌توان به آهک اشاره کرد که همواره در برخی مناطق، مانعی برای بهره‌وری کشاورزان بوده است. در مقابل، ترکیبات کربنه‌ای مانند کودهای دامی، کود سبز، کمپوست‌ها و هیومین‌ها، جزو ترکیبات کربن خاک به‌شمار آمده و در دسته مواد آلی قرار می‌گیرند.
ترکیبات شیمیایی سازنده ماده آلی خاک:
ترکیبات ماده آلی خاک به‌طور تقریبی از ۵۱ درصد کربن، ۶ درصد نیتروژن، ۰.۵ درصد سولفور (گوگرد)، ۰.۵ درصد فسفر، ۴ درصد هیدروژن و ۳۸ درصد اکسیژن تشکیل شده است. البته مقدار این عناصر در خاک‌های مختلف متغیر بوده و از خاکی به خاک دیگر ممکن است در نوسان باشد.
در نتیجه، عمده ترکیبات ماده آلی از کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، سلولز، همی‌سلولز و لیگنین تشکیل شده است. در این میان، کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و سلولز با سرعت بیشتری تجزیه شده و برای جانوران و میکروارگانیسم‌های زنده خاک، ارزش غذایی بالاتری داشته و به بهبود تهویه و دانه‌بندی خاک کمک بیشتری می‌کنند.
چرا ماده آلی در کشاورزی اهمیت زیادی دارد؟
ماده آلی، قلب کشاورزی پایدار بوده و در کشاورزی پایدار، تمرکز بر سیستمی است که در آن تولید، استوار و مداوم و در عین حال اقتصادی باشد. به همین دلیل، خاک باید از قابلیت لازم برای بروز حداکثر پتانسیل خود برخوردار باشد. خاک، به‌عنوان بستر تولید، پیش‌ساز رسیدن به چنین رویکردی را فراهم می‌کند.
در این میان، ماده آلی نقش بسیار مهمی در دستیابی به این اهداف ایفا کرده و به همین دلیل، یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی کیفیت خاک، ماده آلی آن است.
بنابراین، مدیریت و تأمین ماده آلی، به‌ویژه در خاک‌های تحت کشت کشور که میزان ماده آلی (کربن آلی) کمتر از یک درصد است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در برخی کشورهای در حال توسعه، از اوایل دهه ۱۹۲۰ میلادی، به مقوله فرسایش خاک و کنترل آن توجه شده و آن را در اولویت کاری خود قرار داده‌اند. هدف این اقدامات، کنترل میزان فرسایش سالیانه خاک تا سطحی است که باروری بلندمدت خاک حفظ شود. این موضوع تحت عنوان “فاکتور T” (تلفات قابل‌تحمل خاک) شناخته میشود؛ امری که تنها در شرایطی محقق میشود که کشاورزی پایدار در بلندمدت در دستور کار قرار گیرد.
نتایج تحقیقات و اقدامات مدیریتی نشان داده است که اگر تأمین و مدیریت ماده آلی به‌درستی مورد توجه قرار گیرد، نه‌تنها میزان فرسایش خاک کاهش مییابد، بلکه همراه با آن، اثرات چشمگیری نیز حاصل میشود. این تأثیرات به‌مراتب بیشتر از زمانی است که تنها مدیریت حفاظت خاک به‌کار گرفته شود. علاوه‌بر این، کیفیت آب و هوا نیز بهبود مییابد.
تأثرات ماده آلی در خاک و کشاورزی چیست ؟
1- یکی از منابع تأمین غذا، کربن و انرژی میکروارگانیسم‌ها و موجودات زنده خاک‌زی می‌باشد.2- بهبود تخلخل خاک که به دلایل مختلف، در اثر فرسایش خاک در طول سالیان متوالی کاهش مییابد.
3- کمک به رشد محصولات کشاورزی به‌دلیل بهبود توانایی خاک در ذخیره و انتقال آب و هوا.
4- ذخیره‌سازی و تأمین برخی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه نظیر: فسفر، نیتروژن و گوگرد.
5- کاهنده تراکم بالا (فشردگی) خاک در زمین‌های سفت می‌باشد.
6- کاهش اثرات محیطی مخرب آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها، فلزات سنگین و بسیاری از آلاینده‌های مضر دیگر در خاک.
7- افزایش مقاومت گیاهان به بیماری‌های برگی و ریشه‌ای
(مصرف ۵ تا ۱۰ تن ماده آلی در هکتار، به شکل‌های مختلف یا کمپوست‌شده، می‌تواند مانع از بروز یا موجب کاهش بیماری‌های قارچی و پوسیدگی‌های ریشه شود).
8- افزایش تنوع زیستی، میکروارگانیسم‌های مفید خاک و بیوماس میکروبی اطراف ریشه گیاه
(این عامل موجب کاهش عوامل بیماری‌زا، به‌ویژه عوامل بیماری‌زای خاک‌زاد می‌گردد).
9- ایمن و سازگار با محیط زیست
ماده آلی کاملاً ایمن بوده و برای گیاهان، حیوانات و انسان، به‌طور کامل غیرسمّی می‌باشد.
10- کاهش قلیائیت (اسیدی کردن) خاک
مصرف مداوم ماده آلی در خاک‌های آهکی، شور و فقیر از نظر مواد غذایی، موجب اصلاح خاک، کاهش قلیائیت و کاهش شوری میشود.
11- انتقال موج انرژی به سلول‌های گیاهی.
12- افزایش سرعت جوانه‌زنی بذرها.
14- کمک به افزایش سطح فتوسنتز در گیاه.
15- کاهش هزینه‌ها در کشاورزی.
چه عواملی موجب کاهش ماده آلی در خاک میشود؟
- چرای بیش از حد دام در زمین های کشاورزی
- استفاده بی رویه از کود های شیمیایی
- سوزاندن بقایاي محصولات زراعی مانند گندم و جو ( به عنوان بزرگترین منبع تأمین کننده ماده آلـی خـاك )
- آتش زدن زمین به منظور پاکسازی
- تخلیه مواد شیمیایی در خاک
- سرازیر کردن فاضلاب در زمین های کشاورزی
- کِشت های مداوم و پی در پی
- زهکشی نامناسب باعث کاهش اکسیژن در خاک شده و تجزیه ترکیب آلی در آن کاهش مییابد.
- جوندگانی مانند موش کور و یا موش صحرایی موجب تخریب بافت خاک و کاهش پوشش گیاهی و درنتیجه آسیب به ماده آلی خاک میشود.
چه عواملی موجب افزایش ماده آلی در خاک میشود؟
- خاک‌ورزی صحیح و شخم‌های زمستانه که موجب اکسیژن‌رسانی به لایه‌های خاک میشود
- آبیاری صحیح و منظم
- کنترل آفات و جوندگان خاک‌زی
- کنترل علف‌های هرز مضر
- کوددهی مناسب و متعادل
- کاهش مصرف کودهای شیمیایی
- پرورش پرندگان کوچک مانند مرغ و بلدرچین در مزارع
- استفاده از گیاهان پوششی مانند چاودار
موجب جلوگیری از فرسایش خاک به‌دلیل پوشش دادن سطح آن، از آب‌شویی عناصر غذایی از طریق پیوند زدن آن‌ها به هم جلوگیری می‌کند و موجب متعادل شدن درجه و دمای حرارت خاک میشود که از این طریق، بر فعالیت ریزجانداران خاک اثر مثبت می‌گذارد.
- استفاده از نسل جدید کودهای ارگانیک کشاورزی با درصد ترکیب آلی بالا، مانند کودهای تولیدی شرکت لوکس گرین، علاوه بر تأمین ماده آلی و کربن آلی در خاک، باعث تأمین عناصر غذایی گیاه و درختان مختلف شده و موجب رشد بهتر، بهبود بهره‌وری و افزایش متابولیسم گیاهان میشود.
نحوه تأمین ماده آلی:
ماده آلی را می‌توان به روش‌های گوناگون تأمین کرد:1- استفاده از کودهای حیوانی مانند کود اسب، کود مرغی، کود ماهی و کود کبوتر، به‌خصوص کود گاوی فرآوری‌شده.
2- بقایای گیاهی مانند کاه و کلش و شاخه و برگ.
3- بقایای جانوری مثل لاشه حیوان و بافت استخوان.
4- کودهای سبز مانند شبدر و جو که در هنگام گلدهی، پودر کرده و با خاک ترکیب می‌کنند.
5- علف‌های هرز مثل خارشتر.
6- استفاده از انواع کمپوست.
7- استفاده از هیومیک اسید و فولویک اسید
مصرف مداوم این مواد در بسیاری از کشت‌های مختلف، می‌تواند موجب بهبود وضعیت خاک شده و به افزایش کیفیت خاک و تأمین ماده آلی در آن کمک کند.
8- استفاده از کودهای ارگانیک با درصد ترکیب آلی و کربن آلی بالا در ترکیبات خود، به‌عنوان جایگزینی برای کودهای شیمیایی مختلف، مانند کودهای ارگانیک شرکت لوکس گرین.
“لوکس گرین” – محصولاتی مبتنی بر مواد آلی برای کشاورزی پایدار و بهره‌وری بیشتر
اگر به دنبال تقویت خاک و رشد بهتر گیاهان با استفاده از مواد آلی با کیفیت هستید، محصولات لوکس گرین انتخابی بی‌نظیر برای شما هستند. ما در لوکس گرین محصولاتی را ارائه می‌دهیم که حاوی هیومیک اسید و فولویک اسید با کیفیت بالا هستند، که موجب بهبود ساختار خاک و جذب بهتر مواد غذایی توسط گیاهان میشود.
محصولات ما به‌طور ویژه برای کشاورزان و باغداران حرفه‌ای طراحی شده‌اند تا بتوانند با افزایش کربن آلی و ماده آلی خاک، زمین خود را به بهترین شکل تقویت کنند. با استفاده از این محصولات، می‌توانید به رشد گیاهان خود سرعت بخشید و در عین حال از حفظ سلامت خاک و محیط زیست اطمینان حاصل کنید.
برای مشاهده محصولات و خرید آنلاین، کافیست به صفحه فروشگاه ما مراجعه کنید و از کیفیت بی‌نظیر محصولات ما بهره‌مند شوید. صفحه فروشگاه لوکس گرین